Các startup trí tuệ nhân tạo (AI) cùng làn sóng đầu tư mạnh mẽ đã tạo ra hàng chục tỷ phú mới trong năm nay, trở thành đợt bùng nổ tạo ra của cải lớn nhất trong lịch sử hiện đại.
Bùng nổ “kỳ lân” AI và làn sóng tỷ phú mới
Những vòng gọi vốn “khủng” trong năm nay của Anthropic, Safe Superintelligence, OpenAI, Anysphere và nhiều startup khác đã tạo nên những khối tài sản khổng lồ, đồng thời đẩy định giá lên mức kỷ lục.
Theo CB Insights, hiện có 498 “kỳ lân” AI (công ty AI có định giá từ 1 tỷ USD trở lên) với tổng giá trị 2,7 nghìn tỷ USD, trong đó 100 công ty được thành lập chỉ từ năm 2023. Ngoài ra, còn hơn 1.300 startup AI có định giá trên 100 triệu USD.
Kết hợp với việc giá cổ phiếu của Nvidia, Meta, Microsoft và nhiều công ty AI niêm yết khác tăng vọt, cùng sự phát triển của các công ty hạ tầng xây dựng trung tâm dữ liệu và năng lực tính toán, cộng thêm mức lương khổng lồ dành cho kỹ sư AI, làn sóng này đang tạo ra khối lượng của cải cá nhân ở quy mô chưa từng có.
“Xem lại dữ liệu hơn 100 năm qua, chúng ta chưa bao giờ chứng kiến của cải được tạo ra với quy mô và tốc độ như thế này”, Andrew McAfee, nhà nghiên cứu chính tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) nhận xét. “Chưa từng có tiền lệ”.
Đầu năm nay, Bloomberg ước tính bốn công ty AI lớn nhất đã tạo ra ít nhất 15 tỷ phú với tổng tài sản 38 tỷ USD. Từ đó đến nay, hơn một chục “kỳ lân” mới đã xuất hiện.
Mira Murati, rời OpenAI vào tháng 9 năm ngoái, đã thành lập Thinking Machines Lab vào tháng 2 năm nay. Đến tháng 7, bà huy động được 2 tỷ USD trong vòng gọi vốn hạt giống lớn nhất lịch sử, đưa định giá công ty lên 12 tỷ USD.
Anthropic AI đang đàm phán để huy động 5 tỷ USD với định giá 170 tỷ USD, gần gấp ba so với tháng 3. CEO Dario Amodei và 6 nhà sáng lập khác có khả năng đều là tỷ phú.
Anysphere được định giá 9,9 tỷ USD trong vòng gọi vốn tháng 6, chỉ vài tuần sau đã có lời đề nghị định giá 18–20 tỷ USD, gần như chắc chắn biến CEO kiêm nhà sáng lập 25 tuổi Michael Truell thành tỷ phú.
Phần lớn tài sản AI nằm trong công ty tư nhân, khiến nhà sáng lập và cổ đông khó bán cổ phần ngay. Khác thời dot-com cuối thập niên 1990, các startup AI có thể duy trì trạng thái tư nhân lâu hơn nhờ dòng vốn từ quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ đầu tư quốc gia, văn phòng gia đình và nhà đầu tư công nghệ.
Tuy vậy, thị trường thứ cấp phát triển nhanh đang mở đường cho giao dịch cổ phiếu giữa các nhà đầu tư, cung cấp thanh khoản qua bán thứ cấp hoặc chào mua công khai. Nhiều nhà sáng lập cũng vay vốn dựa trên giá trị cổ phần của mình.
OpenAI đang đàm phán bán cổ phần thứ cấp để mang tiền mặt cho nhân viên, với định giá đề xuất 500 tỷ USD — sau khi đã đạt mức 300 tỷ USD hồi tháng 3.
Ngoài ra, hàng chục công ty tư nhân được mua lại hoặc sáp nhập, cũng mang lại thanh khoản. Sau khi Meta đầu tư 14,3 tỷ USD vào Scale AI, nhà sáng lập Alexandr Wang gia nhập đội AI của Meta. Từ năm 2023, đã có 73 thương vụ tạo thanh khoản (M&A, IPO, sáp nhập ngược hoặc mua cổ phần chi phối). Đồng sáng lập Scale AI, Lucy Guo, sau khi rời công ty năm 2018, đã mua biệt thự ở Hollywood Hills (LA) với giá khoảng 30 triệu USD.
Trung tâm quyền lực mới: Bay Area
Làn sóng AI vẫn tập trung mạnh tại Khu vực Vịnh San Francisco (Bay Area), gợi nhớ thời kỳ dot-com. Năm ngoái, các công ty ở Silicon Valley huy động hơn 35 tỷ USD vốn mạo hiểm. San Francisco hiện có 82 tỷ phú, vượt New York (66 tỷ phú). Số triệu phú ở Bay Area đã tăng gấp đôi trong thập kỷ qua, so với mức tăng 45% ở New York.
Sotheby’s cho biết, năm ngoái, số căn nhà bán trên 20 triệu USD ở San Francisco đạt kỷ lục. Giá thuê, giá nhà và nhu cầu tăng mạnh, phần lớn nhờ AI, đã đảo ngược tình trạng “vòng xoáy suy thoái” mà thành phố từng đối mặt vài năm trước.
McAfee nhận xét: “Thật kinh ngạc khi làn sóng AI này lại tập trung đến vậy. Những người biết cách thành lập, gọi vốn và phát triển công ty công nghệ đều ở đây. Suốt 25 năm qua, nhiều người dự đoán Thung lũng Silicon sẽ mất vị thế, nhưng nó vẫn là trung tâm. Silicon Valley vẫn là Silicon Valley”.
Khi IPO diễn ra, nhiều khối tài sản AI tư nhân sẽ trở nên thanh khoản, tạo cơ hội lịch sử cho các công ty quản lý tài sản. Ngân hàng tư nhân, công ty tư vấn độc lập và quỹ boutique đều đang tìm cách tiếp cận giới siêu giàu AI.
Tuy nhiên, giống như thời dot-com, việc thu hút nhóm này không dễ. Simon Krinsky, Giám đốc điều hành tại Pathstone, cho biết phần lớn tài sản AI hiện bị “khóa” trong cổ phần tư nhân.
“Phần tài sản thực sự thanh khoản hiện rất nhỏ so với việc bạn làm ở Meta, Google hay các công ty công nghệ vốn hóa lớn khác,” ông nói.
Theo thời gian, giới tỷ phú AI có thể lặp lại con đường của các triệu phú dot-com: ban đầu đầu tư vào các công ty công nghệ quen thuộc, sau đó, khi nhận ra rủi ro của việc tập trung tài sản vào một ngành biến động mạnh, họ tìm đến các giải pháp quản lý tài sản chuyên nghiệp.
Nhiều người thậm chí muốn “đổi mới” ngành quản lý tài sản, giống như Jim Clark (nhà sáng lập Netscape) từng lập MyCFO để đáp ứng nhu cầu cá nhân. Krinsky cho rằng giới AI ngày nay cũng có thể vừa tạo ra đột phá, vừa thay thế một số chức năng truyền thống của ngành này.
Cuối cùng, các nhà sáng lập AI siêu giàu vẫn sẽ cần dịch vụ cá nhân hóa từ các đội ngũ quản lý tài sản chuyên nghiệp, từ tư vấn thuế, kế hoạch thừa kế, quản lý quỹ từ thiện cho tới xây dựng danh mục đầu tư.
“Sau khi ‘bầm dập’ đầu những năm 2000, các tỷ phú đánh giá cao việc đa dạng hóa và thuê quản lý chuyên nghiệp để bảo vệ mình”, ông nói. “Tôi dự đoán nhóm AI cũng sẽ như vậy”, Krinsky nói. “Tôi dự đoán giới AI cũng sẽ đi theo xu hướng tương tự.”
