Lộ trình chuyển đổi phương tiện vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh trên địa bàn vừa được Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức lấy ý kiến các tổ chức xã hội và doanh nghiệp.
Nhiều ý kiến cho rằng, chính sách hỗ trợ tài chính, nhất là cơ chế tín dụng phù hợp, sẽ là yếu tố then chốt để bảo đảm tính khả thi của lộ trình chuyển đổi.
CẦN NGUỒN KINH PHÍ KHOẢNG 13.511 TỶ ĐỒNG
Theo ông Phạm Vương Bảo, Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý giao thông công cộng (Sở Xây dựng), nếu thực hiện theo đúng kế hoạch, trong 5 năm tới, Thành phố Hồ Chí Minh sẽ đưa vào vận hành gần 3.200 xe buýt điện hoặc sử dụng năng lượng xanh, với tổng kinh phí đầu tư ước tính khoảng 13.511 tỷ đồng.
Cụ thể, từ năm 2025, tất cả các tuyến xe buýt mở mới sẽ sử dụng xe điện, tiến tới mục tiêu thay thế toàn bộ xe buýt hiện hữu bằng xe điện vào năm 2030. Đối với các tuyến có trợ giá, trong giai đoạn 2025-2029, các xe buýt sử dụng khí CNG có thời gian hoạt động dưới 15 năm được tiếp tục khai thác, nhưng phải bảo đảm không vượt quá hạn sử dụng tối đa. Riêng các xe sử dụng nhiên liệu diesel hoặc CNG đã qua 15 năm sử dụng sẽ bắt buộc phải thay thế bằng xe chạy điện hoặc năng lượng xanh.
Cơ chế tín dụng ưu đãi và đầu tư hạ tầng, nhất là trạm sạc điện, là những nội dung quan trọng trong lộ trình được đưa ra lấy ý kiến. Cụ thể, doanh nghiệp vận tải sẽ được vay vốn tại Công ty Đầu tư tài chính nhà nước Thành phố Hồ Chí Minh với mức vay cao nhất lên tới 85% tổng mức đầu tư dự án, tương đương 300 tỷ đồng/dự án, với lãi suất chỉ 3% trong vòng bảy năm.
Thành phố Hồ Chí Minh cũng cam kết trong giai đoạn 2025- 2030 sẽ chủ động đầu tư xây dựng hệ thống trạm sạc tại các bến xe, bãi đỗ do Trung tâm Quản lý giao thông công cộng và các doanh nghiệp đang quản lý, nhằm đáp ứng yêu cầu hạ tầng kỹ thuật cho chuyển đổi phương tiện.
Dự kiến, ngân sách thành phố sẽ chi khoảng 3.600 tỷ đồng, trong đó 2.033 tỷ đồng dành cho hỗ trợ đầu tư phương tiện, phần còn lại phục vụ xây dựng trạm sạc. Nhà nước sẽ hỗ trợ 50% lãi suất vay để giảm gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp.
CHÍNH SÁCH CẦN BAO QUÁT VÀ PHÙ HỢP THỰC TIỄN
Theo ông Bùi Hòa An, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh, thành phố hiện có 164 tuyến xe buýt với 19 tuyến sử dụng CNG, 47 tuyến sử dụng điện. Đoàn phương tiện với 2.342 xe, trong đó có 543 xe buýt CNG, 613 xe buýt điện, còn lại là xe diesel. Do đó, đề án chuyển đổi không chỉ bàn đơn thuần về xe điện mà có xe năng lượng xanh như CNG, các loại năng lượng khác. Net Zero theo lộ trình không riêng xe buýt mà tất cả phương tiện giao thông, qua đó tạo môi trường xanh, sạch, bảo đảm chất lượng sống cho người dân thành phố.
Mặc dù lộ trình được kỳ vọng thúc đẩy chuyển đổi xanh, song một số ý kiến cho rằng, các hợp tác xã vận tải nhỏ sẽ khó tiếp cận chính sách hỗ trợ. Luật sư Nguyễn Văn Hậu, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: “Chuyển đổi xanh là xu thế tất yếu, tuy nhiên chi phí thay pin sau 3-7 năm hoạt động hiện chiếm tới 30-50% giá trị xe là gánh nặng rất lớn. Ngoài ra, việc xử lý pin thải cũng cần được đặt ra cấp thiết trong bối cảnh ngày càng nhiều loại phương tiện chuyển sang dùng điện”.
Ông Hậu cũng đề xuất hai giải pháp phát triển hạ tầng pin, gồm dịch vụ cho thuê pin và trạm hoán đổi pin. Trong đó, với dịch vụ cho thuê pin, doanh nghiệp chỉ mua “xác xe”, giúp giảm 40- 50% chi phí đầu tư ban đầu, sau đó trả phí thuê pin hằng tháng. Mô hình này giải quyết trực tiếp hai rào cản lớn nhất là vốn đầu tư và rủi ro về pin. Đối với trạm hoán đổi pin, xe buýt chỉ mất vài phút để đổi một khối pin cạn lấy một khối pin đầy, giúp loại bỏ hoàn toàn thời gian sạc, tối ưu hóa hiệu suất hoạt động và giảm áp lực lên lưới điện vào giờ cao điểm.
Bà Ung Thị Xuân Hương, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn Dân chủ-Pháp luật (Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng, cần có căn cứ pháp lý đầy đủ cho việc chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng sạch. Thành phố Hồ Chí Minh đang đặt mục tiêu rút ngắn thời gian chuyển đổi xuống còn 5 năm, gấp hơn so với lộ trình quốc gia, có thể gây áp lực lớn cho doanh nghiệp vận hành xe buýt. “Cần đánh giá kỹ tác động, đồng thời làm rõ phương án xử lý xe buýt cũ để giảm thiểu thiệt hại cho doanh nghiệp”, bà Hương đề xuất.
Một số chuyên gia và đại diện doanh nghiệp cho rằng, “xe điện” không đồng nghĩa tuyệt đối với “năng lượng xanh”, nhất là khi nguồn điện sản xuất chưa thật sự sạch hoặc vấn đề rác thải pin chưa được giải quyết triệt để.
Ông Đặng Văn Bình, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Kinh doanh khí miền Nam, đơn vị cung cấp CNG cho xe buýt thành phố đặt vấn đề: “Hiện nhiều nước như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản đã vận hành xe buýt chạy hydro, đây mới thật sự là năng lượng sạch. Nếu nguồn điện sản xuất từ than đá, hay không xử lý pin đúng cách thì bản thân xe điện cũng gây ô nhiễm”.
Hiện tại, đề án đang được hoàn thiện sau khi tiếp thu các ý kiến phản biện và sẽ được trình Hội đồng nhân dân thành phố xem xét thời gian tới.
