Mặc dù còn rất nhiều thách thức nhưng mạng lưới khu dự trữ sinh quyển thế giới của Việt Nam đang nỗ lực đóng góp bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, hỗ trợ phát triển kinh tế – xã hội- môi trường một cách bền vững. Các khu dự trữ sinh quyển đóng vai trò then chốt trong giải quyết các thách thức mang tính toàn cầu, hỗ trợ thúc đẩy tiến trình thực hiện các mục tiêu Phát triển bền vững…
Ngày 7/11, Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với UBND tỉnh Nghệ An và các cơ quan liên quan tổ chức hội thảo tổng kết mạng lưới Khu dự trữ sinh quyển thế giới của Việt Nam năm 2024.
Hội thảo nằm trong Chuỗi sự kiện kỷ niệm Ngày quốc tế về Khu dự trữ sinh quyển năm 2024 để ghi nhận những thành tựu của Việt Nam trong việc phát triển và quản lý các Khu dự trữ sinh quyển thế giới. Đây là cơ hội để nhìn lại, đánh giá vai trò quan trọng của các Khu dự trữ sinh quyển thế giới trong việc góp phần đạt được mục tiêu phát triển bền vững và ý nghĩa của khu trong bức tranh bảo tồn môi trường toàn cầu.
TẦM QUAN TRỌNG CỦA MẠNG LƯỚI KHU DỰ TRỮ TRONG GIẢI QUYẾT THÁCH THỨC, PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
Mặc dù còn rất nhiều khó khăn, thách thức nhưng 11 Khu dự trữ sinh quyển thế giới của Việt Nam đều đang nỗ lực từng ngày và nhận được sự công nhận rộng rãi vì những đóng góp cho sự nghiệp bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, hỗ trợ phát triển kinh tế- xã hội- môi trường một cách bền vững và đóng góp cho việc đạt được các mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia và toàn cầu.
Nhắn gửi thông điệp của Tổ chức UNESCO, ông Jonathan Wallace Baker, Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam, nhấn mạnh các khu dự trữ sinh quyển đóng vai trò then chốt trong cùng giải quyết các thách thức mang tính toàn cầu, cũng như hỗ trợ thúc đẩy tiến trình thực hiện các mục tiêu Phát triển bền vững của Chương trình nghị sự 2030 của Liên Hợp Quốc.
“Các khu dự trữ sinh quyển chính là những phòng thí nghiệm học tập cho các mô hình phát triển bền vững địa phương, là những khu vực thí điểm cho sự hợp tác, triển khai các sáng kiến nhằm giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu đồng thời thúc đẩy tăng trưởng xanh,” ông Baker nêu rõ.
Cùng quan điểm, GS. TS Nguyễn Hoàng Trí, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia Chương trình Con người và Sinh quyển Việt Nam (MAB Việt Nam), chia sẻ ngay từ những ngày đầu tiên với mục đích xây dựng cơ sở khoa học cho sự hài hoà giữa con người và thiên nhiên, hoạt động của các Khu dự trữ sinh quyển thế giới của Việt Nam chính là phép thử chứng minh sự hài hoà đó.
Đến nay, mạng lưới các Khu dự trữ sinh quyển thế giới của Việt Nam đã phát triển cùng với xu hướng chung của thế giới. Đó là mỗi Khu dự trữ sinh quyển thế giới đều là một mô hình địa phương cho phát triển bền vững, ở cả quy mô quốc gia và quốc tế”.
Còn bà Nguyễn Thị Thu Huyền, Điều phối viên quốc gia của Chương trình tài trợ nhỏ của Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF SGP), Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), cho biết: “Các Dự án tài trợ nhỏ đã phát huy, kế thừa rất tốt các kinh nghiệm, cách làm, xây dựng năng lực cho đội ngũ cán bộ thôn bản, xã, huyện, cùng với cộng đồng phát triển nhân rộng được các mô hình sinh kế gắn kết với nguồn lực địa phương, tạo các quỹ xoay vòng tại nhiều xã. Cộng đồng các thôn bản đã nhận thức rất tốt vai trò, trách nhiệm của mình trong bảo tồn đa dạng sinh học hệ sinh thái rừng, góp phần bảo tồn văn hoá”.
Với sự hỗ trợ của GEF, Dự án đã góp phần quản lý hiệu quả hơn 1,8 triệu ha diện tích rừng và biển tại các Khu dự trữ sinh quyển thế giới Tây Nghệ An, Cù Lao Chàm – Hội An và Đồng Nai. Dự án đã hỗ trợ trực tiếp cho hơn 3.100 hộ gia đình, mang lại lợi ích trực tiếp cho hơn 14.700 cá nhân thông qua hoạt động tăng cường năng lực và tập huấn các thực hành bảo tồn và phát triển sinh kế bền vững cho cả cán bộ chính quyền địa phương và thành viên cộng đồng. Với việc phụ nữ chiếm 42% số người thụ hưởng, đã củng cố cam kết của Dự án về phát triển bao trùm và cân bằng giới.
Nhấn mạnh vai trò quan trọng của Khu Dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An được UNESCO công nhận từ năm 2007, ông Nguyễn Văn Đệ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An, cho biết khu nằm trên địa bàn 9 huyện Miền Tây Nghệ An, với tổng diện tích gần 1,3 triệu ha, chiếm hơn 84% tổng diện tích tự nhiên của tỉnh; dân số khoảng trên 1 triệu người (gồm 6 dân tộc anh em), với những nét văn hóa độc đáo và đặc sắc. Khu có trên 871.000 ha rừng, với 03 vùng lõi gồm Vườn Quốc gia Pù Mát và 02 Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống và Pù Hoạt. Khu dự trữ có nhiều hệ sinh thái đặc sắc từ rừng nguyên sinh đến các loài động thực vật quý hiếm như voi, sao la và nhiều loài thực vật đặc hữu.
Trong năm 2024, tỉnh đã chỉ đạo, thực hiện nhiều hoạt động do Ủy ban Chương trình Con người và Sinh quyển Việt Nam, UNESCO Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn triển khai. Các chương trình phục hồi rừng và bảo tồn động vật hoang dã với sự hợp tác từ các tổ chức quốc tế như UNESCO và UNDP, góp phần quản lý và phát triển bền vững khu. Nhiều dự án đã được triển khai thành công, giúp cải thiện hiệu quả quản lý tài nguyên, giám sát môi trường và khôi phục các hệ sinh thái quan trọng.
GIẢI QUYẾT CÁC THÁCH THỨC TRONG QUẢN LÝ CÁC KHU DỰ TRỮ SINH QUYỂN THẾ GIỚI TẠI VIỆT NAM
Bên cạnh những thành công, đóng góp với môi trường, bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học và phát triển kinh tế- xã hội, việc quản lý các Khu dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam vẫn phải đối mặt với một số thách thức cần giải quyết.
Các chuyên gia chỉ ra những khó khăn, bất cập tồn tại trong điều phối liên ngành; nguồn lực tài chính và nguồn nhân lực còn hạn chế cho các Khu dự trữ sinh quyển thế giới. Cùng với đó sự tham gia và gắn kết cộng đồng, chia sẻ lợi ích trong quản lý tài nguyên thiên nhiên còn chưa đồng bộ, thiếu hiệu quả, tại một số khu vực; người dân vẫn thiếu thông tin và chưa nắm rõ và phát huy vai trò của mình trong bảo tồn và phát triển sinh kế…
Thời gian tới, Bộ Tài nguyên và Môi trường với vai trò là đầu mối quốc gia, sẽ tiếp tục dẫn dắt trong việc trao đổi, thảo luận với các bên liên quan ở Trung ương và địa phương, hợp tác với các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước để huy động nguồn lực, hoàn thiện và thực hiện có hiệu quả các chính sách phát triển và quản lý bền vững các Khu dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam.
Trên cơ sở đó góp phần đạt được các mục tiêu phát triển bền vững và tầm nhìn chung sống hài hoà giữa thiên nhiên và con người trong các thập kỷ tiếp theo.
Trong khi đó, Chủ tịch MAB Việt Nam Nguyễn Hoàng Trí đề nghị tiếp tục triển khai các chương trình điều tra, đánh giá tổng thể về chất lượng môi trường và tài nguyên tại các Khu dự trữ sinh quyển thế giới để đề xuất giải pháp quản lý, khai thác và sử dụng bền vững.
Ông Trí cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc tham gia tích cực vào các sự kiện của mạng lưới Khu dự trữ sinh quyển cấp khu vực và các mạng lưới chuyên đề, đồng thời thúc đẩy nỗ lực bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của cộng đồng địa phương sinh sống trong và quanh các Khu dự trữ sinh quyển thế giới.
Bên cạnh đó cần đề cao ưu tiên nâng cao năng lực cho cán bộ Ban quản lý, cán bộ Văn phòng Khu dự trữ sinh quyển thế giới, cán bộ các vùng lõi, cũng như các cán bộ thuộc sở, ban, ngành địa phương, các chủ rừng và các đơn vị liên quan.
Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Nguyễn Văn Đệ, Nghệ An cũng như nhiều tỉnh khác phải đối mặt với tình trạng suy thoái tài nguyên rừng do khai thác trái phép, phát triển hạ tầng và tác động của biến đổi khí hậu. Điều này yêu cầu phải có cách tiếp cận quản lý tổng thể, kết hợp giữa bảo tồn và phát triển kinh tế.
Từ thực tiễn cho thấy cần sự phối hợp giữa các cấp chính quyền, sự đồng thuận của người dân và sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế là yếu tố quyết định đến sự thành công trong quản lý và bảo tồn Khu dự trữ sinh quyển.
Hội thảo là cơ hội để tỉnh Nghệ An được thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm, phân tích những thách thức, khó khăn và lợi thế để triển khai thực hiện tốt công tác bảo tồn đa dạng sinh học, góp phần xây dựng, nâng cao hoạt động quản lý và phát triển Khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An, đáp ứng được yêu cầu của UNESCO, Ủy ban Chương trình Con người và sinh quyển Việt Nam, các Bộ ngành Trung ương.
UBND tỉnh Nghệ An cam kết sẽ tiếp tục hỗ trợ mạnh mẽ cho các hoạt động bảo tồn, đảm bảo rằng các chương trình và dự án phát triển luôn gắn liền với bảo vệ môi trường. UBND tỉnh cũng mong các Bộ, ngành, địa phương và các tổ chức quốc tế cùng hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và nguồn lực để xây dựng mạng lưới Khu dự trữ sinh quyển ngày càng vững mạnh, bền vững hơn trong tương lai.
