Việt Nam, một quốc gia đang trải qua quá trình công nghiệp hóa và tăng trưởng kinh tế nhanh chóng, đang đứng trước một giai đoạn quan trọng trong quá trình phát triển của mình.
Sự cấp thiết cho phát triển bền vững đã thúc đẩy việc thành lập các khu công nghiệp sinh thái xanh (EIP) ở Việt Nam. Các khu công nghiệp này sẽ góp phần giảm thiểu sự suy thoái môi trường, đồng thời thúc đẩy sự thịnh vượng kinh tế.
Tuy nhiên, việc tích hợp các tiêu chí ESG, các mô hình kinh tế tuần hoàn và các khuôn khổ bền vững khác vào cấu trúc hoạt động của các khu công nghiệp này đặt ra những thách thức đa chiều.
Thách thức đa chiều
Việc phát triển các khu công nghiệp sinh thái xanh tại Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm các khía cạnh pháp lý, tài chính, công nghệ, xây dựng năng lực, hạ tầng và thị trường.
Các rào cản về pháp lý và chính sách được xem là đáng kể, trong đó các quy định không nhất quán, thiếu rõ ràng là rào cản chính, khiến quá trình tuân thủ và triển khai trở nên phức tạp.
Những hạn chế về tài chính cũng là một thách thức lớn khi việc thành lập các khu công nghiệp sinh thái xanh đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu đáng kể, bao gồm chi phí cho công nghệ tiên tiến, phát triển hạ tầng và đào tạo chuyên sâu. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), chiếm một phần đáng kể trong ngành công nghiệp của Việt Nam, thường gặp khó khăn trong việc đảm bảo nguồn tài trợ cần thiết cho các sáng kiến bền vững, do đó cản trở sự tiến bộ.
Bên cạnh đó, những thách thức về công nghệ cũng khá phổ biến. Việc áp dụng các hoạt động kinh tế tuần hoàn và tiêu chí ESG đòi hỏi phải tiếp cận các công nghệ tiên tiến, vốn có thể không dễ dàng có được hoặc không khả thi về mặt tài chính đối với tất cả các ngành.
Xây dựng năng lực và nâng cao nhận thức là những yếu tố quan trọng cần được quan tâm. Phát triển và quản lý các khu công nghiệp sinh thái xanh, đòi hỏi kiến thức chuyên môn và kỹ năng cần thiết về các hoạt động bền vững, quản lý môi trường và công nghệ tiên tiến.
Thực trạng hạ tầng và hậu cần cũng tạo nên những thách thức, khi chưa đủ để hỗ trợ các yêu cầu của các khu công nghiệp sinh thái xanh. Ngoài ra, hoạt động hậu cần (logistics) hiệu quả là yếu tố quan trọng đối với sự thành công của các khu công nghiệp này, bao gồm vận chuyển vật liệu, quản lý chất thải hiệu quả và phân phối sản phẩm.
Cuối cùng, động lực thị trường đóng vai trò then chốt. Nhu cầu về hàng hóa và dịch vụ được sản xuất bền vững vẫn còn trong giai đoạn đầu ở Việt Nam. Việc kích thích nhu cầu thị trường đối với các sản phẩm như vậy là điều cần thiết để các khu công nghiệp sinh thái xanh có thể tồn tại. Ngoài ra, các ngành công nghiệp có thể phải đối mặt với áp lực cạnh tranh để duy trì chi phí thấp, điều này có thể xung đột với chi phí ban đầu cao hơn liên quan đến các hoạt động bền vững.
Các giải pháp và lộ trình tiềm năng
Để giải quyết những thách thức nêu trên, cần xem xét một bộ giải pháp và lộ trình toàn diện.
Việc tăng cường khuôn khổ pháp lý đóng vai trò then chốt, đòi hỏi việc xây dựng các quy định hài hòa, phù hợp với các chính sách quốc gia, khu vực và địa phương để tạo ra môi trường thuận lợi cho các khu công nghiệp này.
Hệ thống khuyến khích mạnh mẽ các hoạt động bền vững và hình phạt đối với hành vi không tuân thủ cần được triển khai để khuyến khích các ngành công nghiệp áp dụng các nguyên tắc ESG và kinh tế tuần hoàn.
Cơ chế tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc huy động các nguồn lực cần thiết. Khuyến khích quan hệ đối tác công – tư có thể tận dụng thế mạnh của cả hai khu vực để tài trợ cho các khu công nghiệp sinh thái xanh. Ngoài ra, việc phát triển các cơ chế tài chính xanh, như trái phiếu xanh và các khoản vay liên kết bền vững, có thể cung cấp cho các ngành công nghiệp hỗ trợ tài chính cần thiết cho các sáng kiến bền vững.
Tiến bộ công nghệ là mảnh ghép cần thiết để triển khai thành công các hoạt động bền vững. Việt Nam cần đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để tạo ra các công nghệ bền vững, giá thành phải chăng và dễ tiếp cận. Việc thành lập các trung tâm công nghệ và trung tâm đổi mới có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao và áp dụng các công nghệ tiên tiến, đảm bảo rằng các ngành công nghiệp có quyền truy cập vào các công cụ họ cần để triển khai các hoạt động kinh tế tuần hoàn và tiêu chí ESG.
Xây dựng năng lực và giáo dục là một phần quan trọng của chiến lược này. Việc phát triển các chương trình đào tạo toàn diện để xây dựng các kỹ năng cần thiết để quản lý các khu công nghiệp sinh thái xanh là điều cần thiết. Cần thực hiện các chiến dịch nâng cao nhận thức để giáo dục các bên liên quan về lợi ích của các hoạt động bền vững có thể giúp thúc đẩy việc áp dụng và nuôi dưỡng văn hóa bền vững.
Phát triển hạ tầng là một mảnh ghép quan trọng khác. Đầu tư nâng cấp hạ tầng để hỗ trợ yêu cầu của các khu công nghiệp sinh thái xanh là cần thiết để đảm bảo lộ trình thành công. Phát triển các hệ thống hậu cần hiệu quả để hỗ trợ nhu cầu vận chuyển, quản lý chất thải và phân phối của các khu công nghiệp này cũng rất quan trọng.
Cuối cùng, phát triển thị trường là yếu tố then chốt đối với khả năng tồn tại lâu dài của các khu công nghiệp sinh thái xanh. Thúc đẩy nhu cầu thị trường đối với hàng hóa và dịch vụ được sản xuất bền vững thông qua các chiến dịch nâng cao nhận thức và các ưu đãi có thể giúp tạo ra một thị trường mạnh mẽ cho các sản phẩm này.
Việc nêu bật những lợi thế cạnh tranh lâu dài của các hoạt động bền vững, như tiết kiệm chi phí và nâng cao danh tiếng thương hiệu, có thể thúc đẩy các ngành công nghiệp tham gia các hoạt động này.
